Benarkah Polis Kita Lembik?

Memahami Akta Perhimpunan Aman 2012 (AKTA 736)

Sekarang ini, bolih dikatakan hampir setiap hari Sabtu, kita akan disajikan dengan demonstrasi, aksi berok2 terloncat2 dan terkinja2 disekitar Sogo dengan sogan 'Kita Lawan' kononnya tanda solidariti terhadap Anwar Ibrahim. Hakikatnya ini adalah satu tindakan provokasi dari pihak pembangkang untuk mencentuskan keadaan huru hara dan menyalahkan kerajaan dan pihak PDRM.

Sebarang insiden keganasan yg tercetus sewaktu perhimpunan demonstrasi itu, pasti akan mengundang pelbagai kritikan terhadap kelemahan Sistem Perundangan Malaysia. Penguatkuasaan undang2 Malaysia dikatakan lemah dan dilihat sebagai telah gagal untuk mengekang pihak tertentu yg bijak memanipulasi enekmen2 yg wujud dalam Akta Perhimpunan Aman 2012 (Akta 736) itu. 

Sebenarnya memang banyak isu telah timbul daripada kewujudan Akta 736 ini, sehinggakan ada yg mengatakan polis kita lembik, hari ini tangkap esok lepas, tangkap bagi makan biar cepat gemuk dan macam2 tomahan lagi. 

Ok … mari kita fahami akta Perhimpunan Aman 2012 (AKTA 736) agar kita benar2 faham berkenaan undang2 negara ini.

Suatu ketika dulu, PDRM dibekalkan dengan kuasa di bawah seksyen 27 Akta Polis 1967 bagi mengawal dan meluluskan sebarang perhimpunan. Namun, ia sering menjadi topik perdebatan, termasuk di Dewan Rakyat kerana dikata mengekang kebebasan rakyat.

Untuk itu, selaras dengan Pelan Transformasi Kerajaan (GTP) di bawah struktur transformasi politik bagi memberi hak yg lebih liberal kepada rakyat untuk berhimpun dan bersuara, kerajaan menggubal Akta 736. Ini bagi menjamin hak semua pihak terpelihara.

Akta Perhimpunan Aman 2012 (Akta 736) ini selari dengan instrumen antarabangsa berkaitan dengan hak manusia sejagat seperti ‘International Convenant on Civil dan Political Rights (ACCPR)’. Mengikut akta ini juga hak yg diberi seiring dengan tanggungjawab pihak berkepentingan. Ia dibentang dan diluluskan Dewan Rakyat pada 29 November 2011 serta dikuatkuasa mulai 23 April 2012 melalui P.U.(B) 147/2012.

Berdasarkan akta ini, ia memberi tumpuan kepada konsep mengawal selia perhimpunan aman tanpa senjata berbanding dengan penguatkuasaan undang2 secara penyuraian yg dilaksana sebelum ini. Ia juga mengimbangi hak dan tanggungjawab semua pihak berkepentingan dengan matlamat utama ke arah kesejahteraan negara.

Namun sebahagian besar kritikan pihak pembangkang berkisar kepada tindakan PDRM dalam menangani perhimpunan ini. Tidak kurang juga mereka yg menuduh PDRM tidak professional dan tidak menghormati demokrasi atau hak kebebasan berhimpun dan bersuara.

Berbanding dengan peraturan dulu, kini penganjur perhimpunan hanya perlu memberi notis kepada Ketua Polis Daerah (KPD) sepuluh (10) hari sebelum perhimpunan diadakan jika tempat dan lokasi adalah tempat yg tidak ditetapkan (non-designated area).

Apabila notis tersebut diterima, dalam tempoh 24 jam, KPD hendaklah memaklumkan orang berkepentingan (Seksyen 12) bagi tujuan mengambil kira kebimbangan atau bantahan mereka terhadap perhimpunan yg bakal diadakan. KPD juga boleh memanggil penganjur bila2 masa (Seksyen 13) untuk menasihati penganjur berhubung perhimpunan.

KPD hendaklah memberi maklum balas kepada penganjur dalam tempoh lima hari daripada tarikh notis diterima daripada penganjur (Seksyen 14) serta memaklumkan mengenai sekatan dan syarat2 (Seksyen 15) yg dikenakan berhubung perhimpunan.

Perlu dinyatakan bahawa keperluan memberi notis tidak terpakai jika perhimpunan hendak diadakan di tempat yg ditetapkan (designated area). Penganjur yg terkilan dengan sekatan dan syarat ditetapkan juga boleh membuat rayuan kepada Menteri dalam tempoh 48 jam selepas pemakluman oleh KPD (Sek 16).

 Penyuraian tindakan akhir

Sejak penguatkuasaan, PDRM mengambil pendekatan mengawal selia sebarang perhimpunan. Ini dapat dilihat dengan jelas apabila pihak polis sentiasa memastikan usaha ke arah pematuhan undang2 secara sukarela dilakukan sebelum sebarang tindakan tangkapan dibuat.

Orang ramai boleh menyaksikan bahawa sejak penguatkuasaan Akta 736 ini, PDRM tidak pernah mengamalkan kaedah penyuraian sebagai mamatuhi Seksyen 21 Akta 736. Setiap tindakan polis ke arah penyuraian hanya akan dilaksanakan sebagai tindakan terakhir selepas usaha lain gagal, khususnya jika berlaku dimana tindakan penganjur dan peserta perhimpunan memudaratkan ketenteraman awam dan keselamatan negara.

Namun demikian, perlu di ingatkan bahawa di bawah Seksyen 12 Akta 736, KPD diberi ruang budi bicara untuk mengadakan perjumpaan dengan penganjur. Malah, dalam bebarapa insiden perhimpunan yg lalu, pihak polis memanggil penganjur untuk menerangkan kebimbangan dalam mengadakan perhimpunan.

Bagaimanapun, apabila pihak penganjur didapati meneruskan niat untuk berhimpun walaupun melanggar undang2, maka pihak polis tiada pilihan kecuali mengawal selia perhimpnan mengikut semangat Akta 736. Dalam erti kata lain, mereka masih boleh berhimpun walaupun terdapat perlanggaran undang2. Sebarang penyiasatan atau pendakwan hanya akan dibuat selepas perhimpunan itu selesai.

Dalam pada itu, pelbagai usaha dan nasihat diberikan kepada orang ramai melalui media massa agar tidak menghadiri perhimmpunan yg melanggar undang2. Malangnya, atas nama kebebasan dan hak asasi, terdapat sebilangan rakyat sanggup mengambil risiko dan berdepan tindakan undang2.

Tiga aspek penting

Bagi PDRM, kita menyambut baik Akta 736 ini kerana ia mengambil kira tiga aspek penting iaitu tanggungjawab penganjur, peserta perhimpunan dan PDRM sebagaimana termaktub melalui Seksyen 6, 7 dan 8 Akta 736. Berdasarkan pengalaman lalu, beban untuk membuat penilaian aspek keselamatan dan ketenteraman awam diletakkan ke bahu PDRM.

Kini dengan adanya Akta 736, hak dan tanggungjawab semua pihak disebut dengan jelas. Ini secara langsung mengukuhkan prinsip dan semangat akauntabiliti sebagai rakyat Malaysia. Jadi tanggapan bahawa PDRM mempunyai kuasa yg amat luas memlalui Akta 736 adalah tidak benar kerana ia wajar dinilai dari perspektif penguatkuasaan undang2.

PDRM berperanan melaksanakan tugas mengawal selia pehimpunan berpaksikan undang2 dengan pendekatan penuh professional. Fahamilah bahawa penguatkuasaan undang2 baru ini dijalankan dengan penuh tanggungjawab dan integriti dengan mengambil kira kepentingan semua pihak. Namun, ia memerlukan komitmen penganjur, peserta dan orang yg berkepentingan bagi memastikan ketenteraman awam dipelihara dan aman.